Phát quang là gì? 5 thông tin đầy đủ về hiện tượng phát quang
Phát quang là một hiện tượng quang học thường thấy trong tự nhiên. Đom đóm phát sáng mà các bạn thường thấy cũng là một hiện tượng quang học như thế. Vậy phát quang là gì? Cùng tìm hiểu ngay 5 thông tin đầy đủ về hiện tượng phát quang này nhé.
1. Hiện tượng phát quang là gì?
- Hiện tượng phát quang là một số chất có khả năng hấp thụ bước sóng để phát ra ánh sáng có bước sóng khác.
- Phát quang là khả năng tự phát ra ánh sáng của một chất mà không gắn với quá trình nhiệt.
- Hiện tượng này xuất hiện ở nhiều thể như rắn, lỏng, khí.
- Ứng dụng vào các dụng cụ đo đạc, dụng cụ hàng không và hàng hải, đồng hồ,…
2. Phân loại phát quang
2.1 Nhiệt phát quang
- Nhiệt phát quang là sự phát quang của chất bán dẫn đã được chiếu xạ trước đó khi bị đun nóng.
- Ví dụ: Hòn than nóng đỏ, dây tóc của đèn sợi đốt,…
- Ứng dụng trong y học như đo liều bức xạ và trong khảo cổ học như tính tuổi khảo cổ,…
2.2 Điện phát quang là gì?
- Điện phát quang là LED cấu tạo từ 2 khối bán dẫn loại p và loại n ghép với nhau.
- Ví dụ: Đèn LED, các thiết bị LED,…
- Ứng dụng đa dạng trong chiếu sáng dân dụng và chiếu sáng công nghiệp.
2.3 Hoá phát quang là gì?
Khái niệm và nguyên lý
Hoá phát quang (tiếng Anh: chemiluminescence) là hiện tượng phát sáng do một phản ứng hóa học, trong đó năng lượng sinh ra từ phản ứng được chuyển thành ánh sáng thay vì nhiệt.
Khi hai hoặc nhiều chất phản ứng với nhau, thay vì toàn bộ năng lượng được giải phóng dưới dạng nhiệt (như thường thấy), một phần năng lượng được dùng để kích thích các phân tử lên trạng thái năng lượng cao. Khi các phân tử này trở về trạng thái cơ bản, chúng phát ra ánh sáng – đó chính là hoá phát quang.
Ví dụ phổ biến:
Đèn phát sáng dùng trong dã ngoại (glow stick): Khi bạn bẻ gãy ống bên trong, các hóa chất trộn lẫn và bắt đầu phát sáng – hoàn toàn không cần điện hay nhiệt.
Một số phản ứng trong phòng thí nghiệm dùng để phát hiện dấu vết máu, kim loại, hoặc các hợp chất hữu cơ thông qua ánh sáng phát ra.
Hiện tượng sinh học phát quang (bioluminescence) như ở đom đóm hay một số sinh vật biển – cũng là một dạng hoá phát quang đặc biệt, có sự tham gia của enzyme.
Qua đây chắc hẳn bạn đã có câu trả lời hóa phát quang là gì rồi đúng không?
2.4 Quang phát quang là gì?
Khái niệm
Quang phát quang (Photoluminescence) là hiện tượng vật liệu phát ra ánh sáng khi hấp thụ bức xạ điện từ, thường là ánh sáng tử ngoại (UV) hoặc ánh sáng khả kiến có năng lượng cao.
Nguyên lý hoạt động của quang phát quang
Vật chất hấp thụ photon năng lượng cao (thường là tia UV hoặc ánh sáng xanh).
Electron trong nguyên tử được kích thích lên trạng thái năng lượng cao hơn (trạng thái kích thích).
Sau một khoảng thời gian rất ngắn, electron quay trở lại trạng thái năng lượng thấp hơn, và trong quá trình này, năng lượng dư thừa được giải phóng dưới dạng ánh sáng – đó chính là quang phát quang.
Ứng dụng của quang phát quang:
Đèn huỳnh quang, đèn LED UV
Sơn dạ quang, biển báo thoát hiểm ban đêm
Y học và sinh học phân tử: nhuộm mẫu bằng chất phát huỳnh quang
Kiểm tra chất lượng vật liệu, an ninh (giấy tờ, tiền)
2.6 Phát quang cartot
- Phát quang cartot là một hiện tượng phát quang của các tia cartot.
- Ví dụ: Màn hình tivi, màn hình máy tính, kính hiển vi,…
- Ứng dụng trong Tivi, các thiết bị phát tia X, diode bán dẫn,…
2.7 So sánh các hiện tượng phát quang
Dưới đây là bảng so sánh các hiện tượng phát quang:
| Hiện tượng phát quang | Nguồn kích thích | Tỏa nhiệt? | Ví dụ thực tế | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|---|---|---|
| Nhiệt phát quang | Nhiệt độ cao | Có | Than hồng, dây tóc bóng đèn sợi đốt | Là dạng phát sáng khi bị nung nóng |
| Hoá phát quang | Phản ứng hóa học | Không hoặc rất ít | Đèn phát sáng glow stick, đom đóm | Phát sáng không cần nhiệt hoặc điện |
| Điện phát quang | Dòng điện hoặc trường điện | Không đáng kể | Đèn LED, màn hình OLED | Phát sáng do dòng điện tác động vào vật liệu đặc biệt |
| Quang phát quang | Bức xạ ánh sáng (thường là UV) | Không đáng kể | Đèn huỳnh quang, sơn dạ quang | Hấp thụ ánh sáng năng lượng cao và phát lại ánh sáng năng lượng thấp hơn |
| Phát quang catốt | Chùm electron (catot) | Có thể sinh nhiệt | Màn hình CRT, ống tia catốt | Phát sáng khi bị kích thích bởi electron tốc độ cao |
3. Ứng dụng phát quang
Hiện nay thì phát quang được ứng dụng rất nhiều. Hầu như tất cả các lĩnh vực đều có thể ứng dụng phát quang vào. Dưới đây là một số ứng dụng phát quang thường thấy và phổ biến nhất:
- Lĩnh vực chiếu sáng: Đèn Huỳnh quang, Đèn LED,…
- Lĩnh vực y học: Thiết bị phát tia X, máy xét nghiệm sinh hóa miễn dịch,…
- Thiết bị điện tử: TV, Laptop, Điện thoại,…
- Dụng cụ đo đạc: Hàng hải, hàng không, đồng hồ,…
4. Chất phát quang là gì?
- Chất phát quang là những chất có thể hấp thụ ánh sáng này và phát ra ánh sáng khác.
- Chất phát quang có thể tồn tại ở dạng rắn, lỏng, và khí.
- Sự phát quang của chất lỏng và khí được gọi là hiện tượng huỳnh quang.
- Sự phát quang của chất rắn được gọi là hiện tượng lân quang.
5. Hiện tượng quang là gì? Có gì khác với phát quang?
5.1 Khái niệm
- Hiện tượng quang phát quang là hiện tượng 1 vật có khả năng hấp thụ bức xạ trong vùng nào đó và phát ra ánh sáng trong vùng nhìn thấy.
- Thực tế thì sự phát quang của các vật chất đều có thể gọi là hiện tượng quang. Vì thế, hiện tượng quan với phát quang về cơ bản thì không khác nhau.
- Tuy nhiên, hiện tượng quang là khái niệm chung nhất dùng để chỉ sự phát quang. Còn phát quang thì dùng để phân chia các loại hiện tượng quang.
5.2 Phân loại
- Tùy theo thể rắn, lỏng hay khí mà sự phát quang sẽ được chia làm 2 loại như sau:
Lân quang
- Lân quang còn được gọi là dạ quang và cũng là một dạng phát quang.
- Trong chất lân quang, các phân tử sẽ hấp thụ ánh sáng và phát sáng.
- Đặc điểm của lân quang là thu nhận ánh sáng và nhả ánh sáng chậm.
- Ứng dụng: Chế tạo Laser, đồ trang trí, đồng hồ,…
Huỳnh quang
- Huỳnh quang là một dạng phát quang của chất khí và chất lỏng.
- Huỳnh quang xuất hiện khi phân tử hấp thụ năng lượng dạng nhiệt (photon) hoặc dạng quang (photon).
- Đặc điểm của huỳnh quang là ánh sáng phát quang bị tắt rất nhanh.
- Ứng dụng: Đèn huỳnh quang, huỳnh quang tia X, LED,…
5.3 Sự khác biệt của hiện tượng quang và phát quang
- Hiện tượng quang dùng để chỉ chung các dạng phát quang.
- Còn phát quang dùng để phân loại sự phát quang của các vật thể.
5.4 Ứng dụng
- Trộn cùng vật liệu chế tạo các đồ vật.
- Pha thêm vào sơn, mực in.
- Đèn dân dụng, công nghiệp,….
- Các thiết bị điện tử, y học, quảng cáo,…
6. Vật không phát quang là gì?
- Vật không phát quan là những vật thể không có khả năng phát ra ánh sáng.
- Những vật thể này không thể hấp thụ ánh sáng và phản xạ ánh sáng hay tạo ra ánh sáng khác.
Qua bài viết trên, các bạn đã biết phát quang là gì chưa nhỉ? Ngoài khái niệm thì chúng tôi còn tổng hợp được 5 thông tin đầy đủ về hiện tượng phát quang. Hy vọng bài viết cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích nhất về sự phát quang.
Tham khảo thêm:
