Tia uv có tác dụng gì? Tác dụng và tác hại của tia UV
Tia UV (Ultraviolet) hay còn gọi là tia cực tím, là loại tia có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn tia X. Tia UV đến từ mặt trời và cũng được tạo ra từ các nguồn nhân tạo như đèn cực tím. Vậy tia UV có tác dụng gì? Nó mang lại lợi ích và tác hại như thế nào đến sức khỏe và cuộc sống con người? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết giúp bạn hiểu rõ hơn.
Mục lục
1. Tia UV là gì? Tia uv có hại không?
Tia UV, viết tắt của tia cực tím (Ultraviolet) hay tia tử ngoại, là một dạng sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng tím mà mắt thường có thể nhìn thấy được. Bước sóng của tia UV dao động từ 100 đến 400 nanomet (nm). Do bước sóng ngắn hơn ánh sáng khả kiến, mắt thường không thể nhìn thấy tia UV. Tuy nhiên, một số loài động vật như chim, bò sát, côn trùng (ong...) có thể nhìn thấy tia cực tím.
Tia UV được chia thành 3 loại chính:
- Tia UVA (bước sóng 315 - 380/400 nm): Còn được gọi là sóng dài hay ánh sáng đen. Đây là loại tia có bước sóng dài nhất và chiếm tỷ lệ cao nhất trong ánh sáng mặt trời, khoảng 95-97% lượng tia cực tím xuống Trái đất. Tia UVA có thể xuyên sâu vào da, đến lớp hạ bì, gây ra hiện tượng lão hóa da, xuất hiện nếp nhăn, sạm da, và làm giảm độ đàn hồi của da. Tia UVA không bị lớp ozon hấp thụ.
- Tia UVB (bước sóng 280/290 - 315/320 nm): Còn được gọi là sóng trung. Tia UVB có bước sóng trung bình và có năng lượng nhiều hơn tia UVA. Tia này tác động mạnh lên bề mặt da, lớp biểu bì, gây ra hiện tượng đỏ da, cháy nắng, sạm đen, phồng rộp, tăng nguy cơ ung thư da, bạc màu da và các dấu hiệu lão hóa sớm. Tia UVB bị lớp ozon hấp thụ phần lớn.
- Tia UVC (bước sóng 100 - 280/290 nm): Còn gọi là sóng ngắn hay sóng có tính tiệt trùng. Đây là loại tia có bước sóng ngắn nhất và nhiều năng lượng nhất trong các loại tia UV. Tia UVC bị tầng khí quyển ozon ngăn chặn hoàn toàn, do đó không đến được bề mặt Trái đất. Tia UVC có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng nhất đến da và mắt và có khả năng diệt vi sinh vật mạnh nhất.
Mặc dù có nhiều tác hại, tia UV cũng mang lại một số lợi ích cho sức khỏe và đời sống
2. Những tác dụng tia UV trong đời sống
2.1. Tổng hợp vitamin D3
Một trong những lợi ích quan trọng nhất của tia UVB là khả năng kích thích cơ thể tổng hợp vitamin D, loại vitamin quan trọng giúp cơ thể hấp thụ canxi và phospho, cải thiện sức khỏe xương, răng và hệ miễn dịch. Thiếu vitamin D sẽ làm tăng nguy cơ loãng xương, còi xương ở trẻ nhỏ.
Ánh sáng mặt trời có thể kích thích cơ thể giải phóng hormone serotonin, giúp cải thiện tâm trạng con người.
2.2. Điều trị bệnh về da
Tia UV được sử dụng rộng rãi trong y học, đặc biệt trong điều trị các bệnh da liễu như vẩy nến, bạch biến, eczema và mụn trứng cá. Phương pháp trị liệu bằng tia UV giúp giảm viêm, ngứa, làm chậm sự phát triển của tế bào da bất thường.
Một số thiết bị thẩm mỹ sử dụng tia UV ở mức độ an toàn để điều trị các vấn đề da liễu, kích thích sản sinh collagen giúp da săn chắc, trẻ hóa và mịn màng hơn.
Bên cạnh đó, tia UV được sử dụng trong liệu pháp quang trị liệu để phá vỡ bilirubin trong da của trẻ sơ sinh.
2.3. Khử trùng và diệt khuẩn
Tia UV, đặc biệt là tia UVC, có khả năng giết chết vi khuẩn, virus và các vi sinh vật khác bằng cách phá hủy DNA của chúng. Do đó, tia UVC được ứng dụng rộng rãi trong việc diệt khuẩn nước uống, không khí, thực phẩm và các thiết bị y tế. Các máy lọc không khí, máy lọc nước sử dụng tia UV giúp tiêu diệt tới 99,9% vi khuẩn và virus gây bệnh.
2.4. Kiểm tra và phát hiện tiền giả
Tia UV cũng được ứng dụng trong kiểm tra tiền giấy, giấy tờ tùy thân. Các loại tiền thật thường có những ký hiệu, hình ảnh chỉ phát sáng khi tiếp xúc với tia cực tím, giúp phân biệt tiền thật với tiền giả nhanh chóng.
3. Tác hại tia uv đối với sức khỏe con người
Tiếp xúc quá nhiều với tia UV có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe:
3.1. Gây tổn thương da
Tiếp xúc lâu dài với tia UV là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư da, bao gồm ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư tế bào hắc tố. Tia UVA thâm nhập sâu vào da, phá hủy các sợi collagen và elastin khiến da lão hóa nhanh, xuất hiện nếp nhăn, nám và sạm da. Tia UVB gây bỏng nắng, đỏ da và có thể gây tổn thương ADN, tăng nguy cơ ung thư da, đặc biệt là u hắc tố (melanoma).
3.2. Tổn thương mắt
Tia UV có thể gây viêm giác mạc, đục thủy tinh thể, thậm chí là thoái hóa điểm vàng. Tình trạng này xảy ra khi mắt tiếp xúc lâu dài với tia UV mà không có kính bảo vệ, dẫn đến suy giảm thị lực nghiêm trọng.
3.3. Làm suy yếu hệ miễn dịch
Tiếp xúc kéo dài với tia cực tím có thể làm suy yếu khả năng miễn dịch của cơ thể, làm giảm khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng do virus và vi khuẩn.
4. Biện pháp bảo vệ sức khỏe trước tác hại của tia UV
Để tận dụng lợi ích và hạn chế tác hại từ tia cực tím, mọi người nên áp dụng những biện pháp bảo vệ sau:
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời: Đặc biệt trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều khi cường độ tia UV mạnh nhất.
- Sử dụng kem chống nắng: Thoa kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên, có khả năng bảo vệ khỏi cả tia UVA và UVB, trước khi ra ngoài 15-20 phút và thoa lại sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi bơi hoặc đổ mồ hôi, sử dụng ngay cả khi trời không nắng.
- Mặc quần áo bảo hộ: Mặc quần áo dài tay, tối màu, có chất liệu dày dặn hoặc quần áo chống nắng chuyên dụng. Đội mũ rộng vành, khẩu trang để hạn chế tiếp xúc trực tiếp với tia UV.
- Đeo kính râm chống UV: Chọn kính râm có khả năng chống tia UV để bảo vệ mắt và vùng da quanh mắt.
- Sử dụng thiết bị bảo hộ UV: Nếu làm việc trong môi trường tiếp xúc thường xuyên với tia UV nhân tạo, cần sử dụng thiết bị bảo hộ chuyên dụng.
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất.
5. Một số câu hỏi thường gặp về tia UV
Tóm lại, tia UV là một loại bức xạ điện từ có cả lợi ích và tác hại đối với sức khỏe con người. Việc hiểu rõ về tia UV có tác dụng gì và các biện pháp phòng tránh là rất quan trọng để bảo vệ làn da và sức khỏe khỏi những tác động tiêu cực của nó.
